Jakie warunki muszą zostać spełnione, aby ksylofagi dobrze czuły się w drewnie?

Drewno dla szkodników odgrywa ogromną rolę, gdyż może pełnić nie tylko funkcję schronienia, ale także pożywienia (lub też obie jednocześnie).
Przede wszystkim w drewnie musi występować dostateczna ilość wymaganych składników odżywczych. Ksylofagi czyli szkodniki drewna muszą zostać zaspokojone energetycznie przez tworzące drewno celulozę i hemicelulozę. Białko, witaminy, a także niektóre sterole są niezbędne do budowy ciała i pokrycia pozostałych potrzeb fizjologicznych. Ich niedobór lub brak może uniemożliwić życie larwy, gdyż warunki żerowania wpływają na rozmiary przepoczwarzających się larw i postaci doskonałych.

Miazgowce i spuszczel pospolity to gatunki, które są uzależnione od rozkładu drewna przez mikroorganizmy. Mogą się one rozwijać wyłącznie w bielastej części drewna, a zwłaszcza w zasobnej w białko i witaminy zewnętrznej strefie bielu. Minimalna wartość białka w drewnie, aby larwy spuszczela i kołatka domowego mogły przeżyć wynosi 0,2%.
Szczególnie narażone na atak szkodników jest młode, bielaste drewno, gdyż jest chętnie wybierane jako siedlisko przez spuszczela czy kołatka domowego. Wynika to z faktu, iż larwy tych gatunków ponoszą mniejszy wydatek energetyczny przy drążeniu takiego materiału.

Wilgotność i warunki termiczne

Na opanowanie drewna przez poszczególne gatunki owadów ma także wpływ wilgotność i temperatura. Warunki wilgotnościowe decydują o możliwości zakończenia etapu rozwoju larw, a temperatura wpływa na porę rójki, długość życia i aktywność postaci doskonałych oraz na tempo rozwoju zarodków w jajach. Należy pamiętać, iż każdy gatunek ma optymalne wymagania termiczno-wilgotnościowe.

Powszechnie występujące w Polsce szkodniki drewna są w większości gatunkami leśnymi (poza nielicznymi wyjątkami), a zatem w ich naturalnym środowisku panuje większa wilgotność niż w drewnie prawidłowo składowanym lub użytkownym w budynkach. W lesistych okolicach możemy zaobserwować większą ilość gatunków uszkadzających drewno. Co nie oznacza, iż w ogromnych miastach drewno w budynkach nie będzie niszczone przez takie groźne i pospolite gatunki jak spuszczel i kołatek domowy.
Niezbędnym czynnikiem fizjologiczno- pokarmowym u szkodników drewna jest woda. Larwy, żerujące w powietrznosuchym drewnie nie znajdują jej w wystarczających ilościach, dlatego też uzyskują ją w wyniku trawienia drewna (z cukrów lub innych węglowodanów). Zdolność do żerowania w bardzo suchych warunkach jednakże cechuje niewiele gatunków.

O występowaniu owadów, które to są zwierzętami zmiennocieplnymi, decyduje także temperatura. Temperatura ciała owadów zależy od temperatury otoczenia, ma ona znaczenie jako czynnik regulujący intensywność przemiany materii i wszelkich procesów życiowych. Temperatura, tak jak wilgotność, wywiera wpływ na rójkę, długość życia czy też aktywność postaci doskonałych, itp. Do gatunków o umiarkowanych wymaganiach termicznych (zasiedlających drewno w budynkach) zalicza się: kołatka domowego, kołatka upartego oraz tykotka pstrego. Spuszczel pospolity jest natomiast gatunkiem ciepłolubnym.
Zróżnicowane wymagania termiczno-wilgotnościowe powodują, iż szkodniki zasiedlają drewno w różnych miejscach w lesie czy też na składowiskach i w rozmaitych częściach budynków. Spuszczel jest dominującym szkodnikiem w więzbach dachów i drewnie poddaszy, znacznie nagrzewających się w lesie. Kołatek domowy powoduje ogromne szkody w dolnych częściach budynków, piwnicach oraz drewnianym wyposażeniu wnętrz kościołów i obiektów na terenie skansenów.

Nasłonecznienie

Szkodniki w wyborze swojego miejsca żerowania czy też zasiedlania kierują się także nasłonecznieniem. Wiele gatunków, np. żerdzianki, wykarczak sosnowiec, borodziej cieśla, paśniki czy też kapturnik ceglasty wybierają miejsca znajdujące się w warunkach dobrego nasłonecznienia. Inne owady, jak rytel pospolity czy drwaliki i trzpienniki, uzależnione rozwoju symbiotycznego z grzybami, masowo zamieszkują drzewo zacienione, czasem również te nasłonecznione. Ocienienie nie jest podstawowym warunkiem do zasiedlenia drzewa w przypadku szkodników. Jedynie w pośredni sposób wpływa ono na wilgotność i możliwość rozwoju larwy. Wykazano, iż samice niektórych gatunków szkodników, tuż po zapłodnieniu i kopulacji wykazują tendencję do wyszukiwania miejsc o mniejszym natężeniu światła.

Bodźce węchowe wabiące ksylofagi

Kolejny aspekt opisujący ksylofagi i środowisko ich życia to bodźce zapachowe, będące doskonałym sygnałem dalekiego zasięgu o obecności odpowiedniego drewna. W przypadku wspomnianego wielokrotnie spuszczela procesy ulatniania się substancji przywabiających postępują z wiekiem bardzo starego drewna, mogą prowadzić do braku rejestrowania materiału, nawet gdy zachowuje on wartość odżywczą dla larw. Ksylofagi przy zasiedlaniu drewna kierują się właśnie walorami węchowymi drewna, choć rodzaj „informacji” i zachowanie poszczególnych gatunków są dość zróżnicowane.

Dostępność i stan powierzchni drewna

Mechaniczne przeszkody mogą znacznie ograniczać dostępność powierzchni drewna. Żeby dany surowiec lub materiał został zasiedlony przez ksylofagi, postać doskonała musi znieść na nim jaja, a wylęgnięte młode larwy muszą mieć możliwość wgryzienia się w drewno. Rzadziej zasiedlanie odbywa się przez wyrośnięte larwy, przegryzające się z innego materiału, stykającego się w konstrukcji. Dostępność materiału może ograniczać, a tym samym ochraniać przed szkodnikami, powłoka (farba, lakier) lub szalunek z tworzyw sztucznych lub drewna. Stosunkowo cienki szalunek z desek na listwach dystansowych, ze względu na wahania temperatur zimą jest zabójczy dla ksylofagów. Utrudnieniem dostępu dla samic spuszczela będzie także szczelność poddaszy budynków, przy obecności siatek o małej średnicy oczek.